Τί είναι οι μηνίσκοι και ποιος ο ρόλος τους;

Οι μηνίσκοι είναι δύο –ο έσω και ο έξω- ανατομικοί ινοχόνδρινοι σχηματισμοί του γόνατος. Έχουν ημισεληνοειδές σχήμα και βρίσκονται στην περιφέρεια του γόνατος, ανάμεσα στο μηριαίο και στο κνημιαίο οστούν. Ο σημαντικότατος ρόλος που διαδραματίζουν στη σωστή λειτουργία του γόνατος έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες πλήρως κατανοητός. Χρησιμεύουν στην ομαλοποίηση των δυνάμεων που δέχεται ο χόνδρος της κνήμης και του μηριαίου, κατά τη φόρτιση και κίνηση του γόνατος.

Ποιοί τύποι μηνισκικών ρήξεων υπάρχουν;

ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΕΣ ΡΗΞΕΙΣ

Οι τραυματικές ρήξεις συμβαίνουν κατά την απότομη φόρτιση του μηνίσκου, συνήθως κατά τις στροφικές κινήσεις του γόνατος. Αφορούν κυρίως νεαρούς ασθενείς και σχετίζονται με τραυματισμό του γόνατος, που ο ασθενής εύκολα ανακαλεί στο ιστορικό του. Ύδραρθο του γόνατος μπορεί να υπάρχει, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο για τις μεμονομένες ρήξεις μηνίσκου. Συνήθως ένα ήπιο πρήξιμο του γόνατος εμφανίζεται μέχρι την επόμενη μέρα. Αν το κομμάτι του σπασμένου μηνίσκου είναι μεγάλο, ο ασθενής μπορεί να εμφανιστεί στον εξειδικευμένο ορθοπεδικό με μπλοκαρισμένο γόνατο.

ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΡΗΞΕΙΣ

Οι εκφυλιστικές ρήξεις αφορούν συνήθως ηλικιωμένα άτομα. Οι μηνίσκοι εκφυλίζονται με την πάροδο της ηλικίας και γίνονται λιγότερο ελαστικοί. Επομένως, μια φυσιολογική κίνηση (πχ. κατέβασμα σκάλας κλπ.), η οποία σε νεότερη ηλικία δεν θα προκαλούσε τραυματισμό, στα πιο ηλικιωμένα άτομα προκαλεί ρήξη. Είναι πολύ συχνό ο ασθενής να μην μπορεί να ανακαλέσει κάποιο τραυματισμό στο ιστορικό του. Πιθανή εμφάνιση υδράρθρου είναι σταδιακή, όπως και πόνου.

Πώς τίθεται η διάγνωση μιας ρήξης μηνίσκου;

Το πιο συχνό σύμπτωμα της ρήξης του μηνίσκου είναι ο πόνος. Ο πόνος μπορεί να είναι αισθητός στο επίπεδο της αρθρικής γραμμής ή και να αφορά σε όλο το γόνατο. Δραστηριότητες που ερεθίζουν το μηνίσκο προκαλούν έξαρση του πόνου, ενώ η ξεκούραση μειώνει τα συμπτώματα. Ένα ακόμα σύμπτωμα είναι το πρήξιμο, το οποίο συνήθως είναι ήπιο. Το πρήξιμο αυτό προκαλεί δυσκολία στη βάδιση, δυσκαμψία και κάποιες φορές αδυναμία πλήρους έκτασης του γόνατος («μπλοκ»).

Γενικά, η ηλικία του ασθενούς είναι ένας δείκτης του είδους της ρήξης που αντιμετωπίζει ο εξειδικευμένος ορθοπεδικός. Νεαροί ασθενείς, που αναφέρουν στο ιστορικό τους κάκωση του γόνατος, είναι πιο πιθανό να έχουν υποστεί τραυματική ρήξη. Αντίθετα, ηλικιωμένοι ασθενείς που δεν αναφέρουν τραυματισμό είναι πιθανότερο να έχουν υποστεί εκφυλιστική ρήξη. Η δυσκολία βρίσκεται σε μέσης ηλικίας ασθενείς, οι οποίοι έχουν τραυματισμό στο ιστορικό τους και έχουν κάνει μια τραυματική ρήξη σε έδαφος ήπιας εκφύλισης μηνίσκου. Ο ασθενής πρέπει να αναζητήσει σε αυτό το στάδιο τη συμβουλή ενός εξειδικευμένου ορθοπεδικού χειρουργού. Ο ορθοπεδικός θα πάρει ένα πλήρες ιστορικό, θα εξετάσει τον ασθενή και πολλές φορές θα ζητήσει έναν πλήρη απεικονιστικό έλεγχο (ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία κ.α.).

Χρειάζονται όλες οι μηνισκικές ρήξεις χειρουργείο;

Πρέπει να τονιστεί ότι όλες οι ρήξεις μηνίσκου δεν χρειάζονται χειρουργείο. Η απόφαση για χειρουργική ή μη χειρουργική αντιμετώπιση της ρήξης του μηνίσκου λαμβάνεται από τον ορθοπεδικό. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος της βλάβης (τραυματική ή εκφυλιστική), την ηλικία του ασθενούς, την εντόπιση και το μέγεθος της ρήξης, τη δυνατότητα επούλωσης,  την παρουσία και άλλης παθολογίας του γόνατος (πχ. ρήξη πρόσθιου χιαστού συνδέσμου κα.). Στην περίπτωση του μπλοκαρισμένου γόνατος, το χειρουργείο θεωρείται ότι πρέπει να γίνει όσο το δυνατό συντομότερα προκειμένου το γόνατο να μπορεί να ισιώσει άμεσα.

Η αρθροσκοπική χειρουργική του μηνίσκου χωρίζεται σε συρραφή και εκτομή. Παράγοντες που οδηγούν το χειρουργό προς την απόφαση της εκτομής είναι η μεγαλύτερη ηλικία, οι σύμπλοκες και χρόνιες ρήξεις και η ανατομική ζώνη του μηνίσκου που δεν αιματώνεται πολύ. Αντίθετα, ο εξειδικευμένος ορθοπεδικός θα προσπαθήσει να διατηρήσει και να συρράψει όσο περισσότερο μηνισκικό ιστό γίνεται σε νέους ασθενείς, οξείες ρήξεις και βλάβες σε περιοχές του μηνίσκου που αιματώνονται καλά. Είναι σημαντικό για τη μακροχρόνια και σωστή λειτουργία του γόνατος να γίνει προσπάθεια να διατηρηθεί όσο περισσότερος μηνισκικός ιστός είναι βιώσιμος. Αυτό βέβαια πολλές φορές δεν το επιτρέπουν και κοινωνικοί λόγοι γρήγορης επιστροφής στις δραστηριότητες (πχ. επαγγελματικός αθλητισμός). Στις περιπτώσεις αυτές η πλήρης ενημέρωση του ασθενούς προεγχειρητικά κρίνεται απαραίτητη.

Μηνισκικές ρήξεις σε συνδυασμό με οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Είναι πάντα απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση των μηνισκικών ρήξεων σε αυτές τις περιπτώσεις;

Όχι. Η αρθροσκοπική αποκατάσταση των μηνισκικών ρήξεων σε αυτούς τους ασθενείς κρίνεται απαραίτητη μόνο σε περιπτώσεις παρουσίας ελεύθερου σώματος μηνισκικού ιστού, μπλοκαρισμένου γόνατος και αποτυχίας της συντηρητικής αγωγής. Η συντηρητική αγωγή περιλαμβάνει αποφόρτιση, φαρμακευτική αγωγή και φυσικοθεραπεία. Η λεπτομερής ενημέρωση του ασθενούς από τον εξειδικευμένο ορθοπεδικό είναι και σε αυτήν την περίπτωση επιτακτική.

Η αντικατάσταση μηνίσκου είναι μια σύγχρονη επιλογή. Ποια τα αποτελέσματα της;

Υπάρχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις από τη ρήξη του μηνίσκου και τη χειρουργική αποκατάστασή της. Οι άκρες του ραγέντος μηνίσκου μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στους χόνδρους του γόνατος. Επίσης, σε περίπτωση μηνισκεκτομής τα φορτία στους χόνδρους του γόνατος αυξάνονται κατά πολύ. Αυτό οδηγεί μακροχρόνια στην καταστροφή των χόνδρων.

Η σύγχρονη ορθοπεδική χειρουργική προτείνει την αντικατάσταση των μηνίσκων, σε περιπτώσεις νέων ασθενών που έχουν χρόνια προβλήματα πόνου και δυσλειτουργίας μετά από παλαιότερη μηνισκεκτομή. Στο εμπόριο κυκλοφορούν συνθετικοί και πτωματικοί μηνίσκοι. Η σύγχρονη βιβλιογραφία δείχνει να στηρίζει την αντικατάσταση του έξω μηνίσκου, σε συνδυασμό πάντα με την εκτίμηση του μορφότυπου και του άξονα (βλαισός ή ραιβός) του γόνατος του ασθενούς. Η επιλογή του μηνίσκου από το εμπόριο εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα, τον υπολειπόμενο μηνίσκο του ασθενούς, τη νομοθεσία, τον  ίδιο τον ασθενή και βέβαια το κόστος.

Επιγραμματικά λοιπόν θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η χειρουργική του μηνίσκου δεν είναι «μια αρθροσκόπηση απλά». Στη χειρουργική γενικά δεν υπάρχει κάτι απλό! Είναι μια σύνθετη πάθηση που ο εξειδικευμένος ορθοπεδικός πρέπει να σκεφτεί πολλούς παράγοντες, να εξετάσει κλινικά πλήρως τον ασθενή, αφού του πάρει ένα καλό ιστορικό, να ζητήσει το σωστό απεικονιστικό έλεγχο κατά περίπτωση και στη συνέχεια να λάβει μια απόφαση (χειρουργική ή συντηρητική) έχοντας στο μυαλό του πάντα το ιπποκρατικό ρητό: «ωφελέειν ή μη βλάπτειν».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Σ. ΙΝΤΖΟΓΛΟΥ

Ορθοπεδικός Χειρουργός

Εξειδικ. Χειρουργός Αθλητικών Κακώσεων, Γόνατος, Ισχίου, Ώμου

Διδάκτωρ Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Μεταπτυχιακό στην Αθλητιατρική, ΔΟΕ Λωζανη

Τηλ. 6946352932