Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την κνίδωση

Τι είναι η κνιδωση;

Ο όρος κνίδωση χρησιμοποιείτο για να περιγράψει μια εικόνα πομφών. Πλέον χρησιμοποιείται για την περιγραφή μιας εικόνας μικρής διάρκειας κνησμωδών πομφών με ή χωρίς αγειοοίδημα. Οι περισσότεροι ασθενείς με χρόνια κνίδωση δεν εμφανίζουν συστηματικές αναφυλακτικές αντιδράσεις με εξαίρεση αυτές που οφείλονται σε αλλεργιογόνα και κάποιες φυσικές. Από την άλλη πλευρά όμως η κνίδωση ως κλινική εικόνα είναι χαρακτηριστικό αναφυλακτικών και αναφυλακτειδών αντιδράσεων.

 

Από ποτε την γνωριζουμε;

Η πρώτη περιγραφή της κνίδωσης έχει γίνει από τον Ιπποκράτη. Η κνίδωση έχει περιγραφεί στην Κινέζικη Ιατρική σαν Fong -Tzen-Kwai (άνεμος - εξάνθημα - πλάκα) τον 7^ο αιώνα. Τον 18^ο αιώνα ο Heberden την περιέγραψε έξοχα: «Τα μικρά επάρματα του δέρματος, σε δέρμα με εξάνθημα, τα οποία εμφανίζονται ανεπιθύμητα, ειδικά εάν το δέρμα ερεθιστεί με κνησμό ή τριβή και που σπάνια παραμένουν στο ίδιο σημείο αλλά αλλάζουν θέσεις» Το 1877 ο Paul Exrlich περιέγραψε την κνίδωση σαν «mastzellen» δηλαδή  κοκκιώματα τα οποία φέρουν φορτίο. Το φορτίο αυτό περιλαμβάνει αγγειοδραστικές ουσίες, όπως η ισταμίνη, που προκαλούν αγγειοδιαστολή, διαφυγή πλάσματος, κνησμό. Η ονομασία urticaria προέρχεται από το φυτό urtica (τσουκνίδα) που τώρα είναι γνωστό ότι περιέχει ισταμίνη.

 

Πόσο συχνή είναι;

Οι επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν ότι ένα ποσοστό 15-25% επί του γενικού πληθυσμού θα βιώσει ένα επεισόδιο οξείας κνίδωσης στη ζωή του. Το 1-2 % του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσουν χρόνια κνίδωση, η οποία στο 80% των περιπτώσεων θα έχει διάρκεια 1-5 έτη.

 

 

Πόσο δυσάρεστη είναι;

Οι ασθενείς πάσχοντες από χρόνια κνίδωση έχουν σημαντική επιβάρυνση στην ποιότητα της ζωής τους. Θεωρείται εφάμιλλη των ασθενών με στεφανιαία νόσο οι οποίοι βρίσκονται σε αναμονή επεμβάσεως και σαφώς επιδεινωμένη σε σχέση με αυτών που πάσχουν από αναπνευστικές αλλεργίες.

 

Υπάρχουν διαφορετικά είδη κνίδωσης;

Η ταξινόμηση της κνίδωσης μπορεί να είναι αιτιολογική ή κλινική. Η κλινική ταξινόμηση είναι πιο χρήσιμη όσον αφορά τη διερεύνηση και την αντιμετώπιση.
 

Κλινική Ταξινόμηση κνίδωσης

• Κοινή (ordinary) κνίδωση

Οξεία (συνεχής εμφάνιση συμπτωμάτων, διάρκεια ≤ 6 εβδομάδες)

Χρόνια (συνεχής εμφάνιση συμπτωμάτων, διάρκεια ≥ 6 εβδομάδες)

Επεισοδιακή (Οξεία διαλείπουσα ή επαναλαμβανόμενη)

• Φυσικές κνιδώσεις (επαναλαμβανόμενες στο ίδιο φυσικό ερέθισμα)

Μηχανικές

Κνίδωση εκ πιέσεως

Δερμογραφισμός

Κνίδωση από δονήσεις

Θερμικές

Χολινεργική

Εκ ψύχους

Τοπική από θερμότητα

Άλλες

Υδατογενής

Ηλιακή

• Αγγειοοίδημα χωρίς πομφούς

Φάρμακα

Ιδιοπαθές

Ανεπάρκεια αναστολέα C1-εστεράσης

• Κνίδωση εξ επαφής (αλλεργιογόνα, χημικές ουσίες)
• Κνιδωτική αγγειίτις
• Αυτοάνοσα σύνδρομα

Κληρονομικά

Περιοδικά σύνδρομα κρυοπυρίνης (CIAS1)

          Επίκτητα

          Σύνδρομο Schnitzler

 

Η παρουσίαση της κνίδωσης στην παιδική ηλικία είναι παρόμοια με αυτή των ενηλίκων. Η αιτιολογική ταξινόμηση με την αντίστοιχη κλινική είναι συμπληρωματικές η μία της άλλης. Για παράδειγμα ο χαρακτηρισμός μιας κνίδωσης ως κοινής είναι καταλληλότερος όταν είναι ασαφούς αιτιολογίας. Όταν υπάρχουν αποδείξεις αυτοαντισωμάτων που προκαλούν απελευθέρωση ισταμίνης η διάγνωση είναι χρόνια αυτοάνοση κνίδωση ενώ στην αντίθετη περίπτωση είναι χρόνια ιδιοπαθής κνίδωση.

 

ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΟΣ;

 

Η κνίδωση χαρακτηρίζεται από πομφούς που οφείλονται στην απώλεια πλάσματος στον περιβάλλοντα συνδετικό ιστό από τα μικρά αιμοφόρα αγγεία, χωρίς συγκεκριμένη κατανομή, με ή χωρίς αγγειοοίδημα. Οι πομφοί είναι επηρμένες οιδηματώδεις εστίες, συνοδευόμενες από κνησμό,  στο κέντρο ωχρές όταν πρωτοεμφανίζονται και ερυθρές ή ροζ όταν ωριμάζουν περιστοιχιζόμενες από ερυθηματώδη άλω. Υποχωρούν κατά την άσκηση πίεσης. Παρά το γεγονός ότι η υποκείμενη αιτιολογία είναι αυτόματη υπάρχουν εκλυτικοί – επιβαρυντικοί παράγοντες η αύξηση της θερμοκρασίας ή άσκηση πίεσης. Η πορεία μπορεί να είναι οξεία χρόνια ή διαλείπουσα. Συνήθως όμως όταν η κνίδωση είναι ενεργή οι πομφοί εμφανίζονται σε καθημερινή βάση.

Η διάρκεια των βλαβών είναι συχνά ιδιαίτερα κατατοπιστική όσον αφορά το είδος της κνίδωσης. Οι πομφοί διαρκούν 2-24 ώρες στην κοινή κνίδωση και 2 ώρες στην κνίδωση εξ επαφής. Στις φυσικές κνιδώσεις η διάρκεια των πομφών είναι μικρότερη (περίπου 1 ώρα) με εξαίρεση την κνίδωση εκ πιέσεως επιβραδυνόμενου τύπου στην οποία οι βλάβες αναπτύσσονται 2-6 ώρες μετά την άσκηση του ερεθίσματος και διαρκούν 48 ώρες. Οι πομφοί της κνιδωτικής αγγειίτιδας διαρκούν μέρες ενώ το αγγειοίδημα μπορεί να χρειαστεί τρεις ημέρες για να υποχωρήσει.

 

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΝΙΔΩΣΕΙΣ;

 

Οι φυσικές ή επαγόμενες κνιδώσεις αναπαράγονται σε χρόνια βάση λόγω ευαισθησίας σε ένα ή περισσότερα φυσικά ερεθίσματα. Αυτό σημαίνει ότι η αιτία είναι αναγνωρίσιμη και επομένως σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να αποφευχθεί. Τα ερεθίσματα είναι θερμικά, μηχανικά ή άλλα.

 

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΓΓΕΙΟΟΙΔΗΜΑ;
 

Το αγγειοοίδημα που προκαλείται χωρίς κνίδωση θα πρέπει να διαχωριστεί από την αντίστοιχη εικόνα κνίδωσης / αγγειοοιδήματος αφού προκαλείται από φάρμακα όπως οι αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου από ανεπάρκεια του αναστολέα της C1-εστεράσης. Το αγγειοοίδημα μπορεί να είναι επίσης ιδιοπαθούς αιτιολογίας.

 

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΝΙΔΩΣΗΣ;

 

Η κνίδωση εξ επαφής δεν είναι ποτέ αυτόματη και προκαλείται όταν το υπεύθυνο αίτιο έρχεται σε επαφή με το δέρμα ή τους βλεννογόνους. Η κνίδωση εξ επαφής προκαλεί συνήθως τοπικές αντιδράσεις όμως σε εξαιρετικά ευαισθητοποιημένα άτομα μπορεί να προκαλέσει ακόμα και συστηματικές αντιδράσεις όπως σε αλλεργία στο latex.

 

Η κνιδωτική αγγειίτιδα παρουσιάζεται κλινικά ως κνίδωση, ιστολογικά ως αγγειίτις μικρών αγγείων. Είναι συχνό το φαινόμενο της συμμετοχής των αρθρώσεων ή των νεφρών.

 

Τα αυτοάνοσα σύνδρομα συνήθως εμφανίζονται με αυτόματα επεισόδια που συνοδεύονται από γενική συμπτωματολογία όπως πυρετική κίνηση και καταβολή δυνάμεων αλλά και ειδική που τα χαρακτηρίζει. (π.χ η αμυλοείδωση των νεφρών και η νευροαισθητηριακή κώφωση στο σύνδρομο Muckle-Wells).

 

Ποία είναι η αιτία της κνίδωσης;

Παρά τον πλήρη έλεγχο πολλές περιπτώσεις κνίδωσης παραμένουν αγνώστου αιτιολογίας. Επίσης όμως σε ένα σημαντικό ποσοστό η αιτία προκύπτει μέσω του κλινικοεργαστηριακού ελέγχου. Η αιτιολογική ταξινόμηση της κνίδωσης φαίνεται στον.

 

Ιδιοπαθής (Αμερική) ή αυθόρμητη (Ευρώπη)

Ανοσολογική

Αυτοάνοση (αυτοαντισώματα κατά των FcεRI ή της IgE)

Αλλεργική (IgE διαμεσολαβούμενες αντιδράσεις σε αλλεργιογόνα)

Μέσω ανοσοσυμπλεγμάτων (κνιδωτική αγγειίτις)

Μέσω συμπληρώματος (ανεπάρκεια αναστολέα C1 εστεράσης)

Μη Ανοσολογική

Απευθείας αποκοκκίωση των σιτευτικών κυττάρων (απιοειδή)

Ασπιρίνη, Μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη και ψευδοαλλεργιογόνα

Αναστολείς Μετατρεπτικού Ενζύμου

 

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Η ΚΝΙΔΩΣΗ;

 

Η αντιμετώπιση έχει δύο σκέλη το μη φαρμακευτικό και το φαρμακευτικό. Οι επιβαρυντικοί παράγοντες όπως τα ΜΣΑΦ, το θερμό περιβάλλον, το αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγονται. Η διασταυρούμενη ευαισθησία μεταξύ ασπιρίνης και λοιπών ΜΣΑΦ εξαρτάται από τη δόση και το ποσοστό αναστολής της κυκλοξυγενάσης. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν αγγειοοίδημα θα πρέπει να αποφεύγουν τους ΑΜΕΑ ενώ οι ασθενείς με κληρονομικό αγγειοίδημα τα οιστρογόνα. Η χρήση ενυδατικών καλλυντικών σκευασμάτων όπως αυτές που περιέχουν καλαμίνη ή μενθόλη 1% πολλές φορές υποστηρίζουν τη φαρμακευτική αγωγή. Η δίαιτα στη χρόνια κνίδωση δεν έχει ιδιαίτερα αποτελέσματα κατά κανόνα.
 

Η πρώτη γραμμή φαρμακευτικής αντιμετώπισης είναι τα αντιισταμινικά, τα οποία μπορεί να χορηγηθούν και σε αυξημένες δόσεις. Το 50% των ασθενών με χρόνια κνίδωση δεν θα απαντήσει σε αυτά. Εν συνεχεία μπορεί να χορηγηθούν άλλες αγωγές όπως αντιλευκοτριενικά και κυκλοσπορίνη. Πλέον στη διάθεση μας έχουμε την ομαλιζουμάμπη ένα μονοκλωνικό αντίσωμα με εξαιρετική αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

 

 

Δρ. Κωνσταντίνος Πεταλάς

Αλλεργιολόγος - Στρατιωτικός Ιατρός

Επιμελητής Αλλεργιολογικού Τμήματος

Tηλ Επικοινωνίας: 2109610310

Εmail: info@drpetalas.gr